Seneca, Innerlijke rust (boekbespreking)

Seneca, Innerlijke rust (vertaling Vincent Hunnink)

Lucius Annaeus Seneca was een Romeins staatsman en stoïcijns filosoof. Naast Marcus Aurelius en Epictetus is hij de enige stoïcijnse schrijver  waarvan ons  geschriften zijn overgelaten.

De uitgeverij Athenaeum geeft verschillende delen van Seneca’s Dialogen in kleine handzame en dunne pockets uit. Het zijn heel zorgvuldig vertaalde en uitgegeven pareltjes van stoïcijnse literatuur.

seneca innerlijke rustIn innerlijke rust geeft Seneca antwoord aan zijn vriend Serenus die hem vroeg voor advies omdat hij er maar niet in slaagt op verschillende gebieden van zijn leven rust te vinden. Niks onoverkomelijk en niks erg, maar toch genoeg om er ongerust over te zijn omdat hij er maar niet in slaagt zijn doelen te bereiken. “Het is niet zo dat ik last heb van een zware storm”, zo schrijft Serenus in zijn vraag, “maar van zeeziekte”.

Seneca onderzoekt eerst de vraag en geeft dan in 15 rubrieken zijn adviezen. ‘Talloos zijn de symptomen van de kwaal. Maar het resultaat is gelijk: ontevredenheid met jezelf. […] Niet durven doen wat je wilt of niet bereiken wat je wilt, blijven hopen en daar helemaal in opgaan’ (p 18)

Even verder vergelijkt Seneca het gedrag van de mensen die er maar niet in slagen iets fatsoenlijks te bereiken als ‘[…] die graag bezigheden hebben om zich tegenaan te schurken. Zoals je ook wondjes hebt waar je niet vanaf kunt blijven, ook al gaan ze ervan open. […] Krabben waar het jeukt is zo vreselijk lekker’ (p 20)

Seneca begint dan adviezen te geven. Hij beschouwt een vijftiental domeinen. Beweeg je je best publiek of privé? Hoe kies je je vrienden (‘Maar nu? Het gebrek aan goede mensen is nu zo enorm dat je niet meer kieskeurig kunt zijn’ (p35)). Over eigendom is er de typische stoïcijnse insteek ‘Daarom moeten we bedenken dat iets kwijtraken veel erger is dan het niet bezitten’, maar ook nog ‘haren uittrekken doet bijna kale mensen evengoed zeer als langharigen’. Over moeilijke situaties weet Seneca te zeggen: ‘Wat niet realiseerbaar is, laat dat allemaal los. Richt je op dingen die dichtbij staan, waar we echt op mogen hopen’ (p44). En over doelloze drukte: ‘We moeten bezuinigen op al dat rondrennen wat we een groot deel van de mensen zien doen. […] “Waar ga je naar toe?” vraag je dan. “Wat ben je van plan?” “Geen idee!” zal hij zeggen.’ (p52)

Doorheen heel de tekst lees je vaak pareltjes van stoïcijnse ideeën die Seneca gladjes toepast in zijn adviezen.

Ik onthoud je ook zijn slotzinnen tot Serenus niet: ‘[…] Eén ding moet je hierbij voor ogen houden. Geen van deze middelen is krachtig genoeg op zichzelf. We willen hier iets kwetsbaars bewaren, de geest is zwak.  Het lukt ons alleen wanneer we die omringen met aandachtige en voortdurende zorg.

Op BeterAnders eindigen we onze blogs en magazines ook vaak met dergelijke woorden. Wees mild voor jezelf als niet alles van de eerste keer lukt. Probeer standvastig en voortdurend opnieuw. En zoek je een coach of buddy om je te helpen.

De lezers van BeterAnders zullen zich in de vraag van Serenus herkennen en zullen ook zelf al vele van de antwoorden van Seneca overdacht hebben. En het probleem beschrijven als een voortdurende neiging om aan een wondje te krabben zal vele van de facebookverslaafden en smartphone addicten heel herkenbaar in de oren klinken.

Hoewel ongeveer tweeduizend jaar geleden geschreven in een voor ons haast niet bevatbaar andere samenleving als de onze vandaag, zijn veel van de adviezen van Seneca nog perfect toepasbaar. De traagheid die je leest behoedt je er  bovendien voor ook dit soort boekjes op het tempo van google news voorbij te razen. En dat op zich is al een hele verdienste van Seneca.

Als besluit. Ik probeer objectief te zijn. Dit soort boekjes zijn een plezier om te lezen en een weldaad voor de geest. Seneca lezen kost wat meer energie dan pakweg Pieter Aspe, maar is toch ook weer niet zo moeilijk als het lijkt. Wie probeert het eens?

In pocketvorm uitgegeven door Athenaeum- Polak&Van Gennep, Amsterdam 2014.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.