Stephen Covey is wereldberoemd, ook in Nederland en België. Via zijn stichting bereikte hij wereldwijd een miljoenenpubliek. Ik had ooit het genoegen via  het centrum voor ziekenhuiswetenschappen van Leuven een van zijn medewerkers aan het werk te horen. Heel inspirerend. En bij wijlen heel confronterend. Want Covey verwoordt redelijk scherp wat effectief leiderschap of algemener, wat effectieve mensen zijn en doen. En als gewone sterveling komt dat soms wat harder aan. Het boek verkocht bijna een half miljoen exemplaren. Het samenvatten is moeilijk, maar ik schrijf toch enkele impressies neer.

Covey leert in De zeven eigenschappen hoe we de kwaliteit van ons werkende leven, privéleven en gezinsleven kunnen veranderen aan de hand van zeven eigenschappen.
Het uitgangspunt van Covey is dat je eerst jezelf moet leren kennen eer je de ander kan leren kennen en beïnvloeden.

Hieronder staan de 7 eigenschappen in schema. Covey verdeelt ze in twee groepen en voegt daarrond heen een cirkel: overwinningen op jezelf, overwinningen met de omgeving. De zevende eigenschap is toegevoegd en overspant het geheel: houd de zaag scherp, zorg voor je eigen ontwikkeling en groei.

Eigenschap 1: Wees proactief

Proactief zijn is meer dan initiatieven nemen. Het wil zeggen dat je verantwoordelijk bent voor je eigen leven. Ons gedrag is afhankelijk van onze beslissingen, niet van de omstandigheden. Wij zijn verantwoordelijk voor ons eigen leven. En we hebben daar invloed op. Covey noemt dit de proactieve houding, dit in tegenstelling tot de reactieve houding. Je merkt makkelijk het verschil, zegt Covey, in het taalgebruik:
Reactieve opmerkingen zijn:

• Ik kan er niets aan doen.
• Zo ben ik nu eenmaal.
• Ik moet dit of dat.
• Als ik maar…

Proactieve opmerkingen zijn:

• Ik kan het ook anders aanpakken.
• Laat ik eens kijken of er alternatieven zijn.
• Ik bepaal zelf mijn gevoelens.
• Ik kan kiezen.
• Ik geef daaraan de voorkeur.

Reactieve mensen ontslaan zichzelf graag van elke verantwoordelijkheid.  Het is natuurlijk veel veiliger om te zeggen: ‘Ik ben niet verantwoordelijk’, dan om de verantwoordelijkheid op je nemen van je daden.
De gedachte, dat een probleem niet bij onszelf ligt, dát is het probleem. Als je dat denkt, dan laat je iets waar je geen invloed op hebt (iets buiten je), grip op je krijgen. De proactieve benadering staat voor een verandering van binnenuit. Het is duidelijk waar Covey hier de mosterd haalde. Het voelt allemaal erg Stoïcijns aan. Heel dit hoofdstuk doet erg aan Seneca en Epictetus of Marcus Aurelius denken. Maar dit maakt de boodschap er niet minder waardevoller op.

Eigenschap 2: Begin met het einde voor ogen

Beginnen met het einde voor ogen wil zeggen dat je jezelf voor ogen houdt hoe je herinnerd wilt worden. Zoals je wilt dat mensen aan het einde van je leven op jou terugkijken, zo moet je nu gaan leven. Leef met een duidelijk beeld van je einddoel. Weet waar je heengaat, zodat je beter begrijpt waar je nu bent en je stappen kunt zetten in de juiste richting.

Het is eenvoudig om jezelf te bedriegen door een drukbezet leven te leiden. Actief zijn is iets anders dan effectief zijn. Je kunt keihard werken om hoger op de maatschappelijke ladder te komen en dan aan het einde van je leven ontdekken dat de ladder tegen de verkeerde muur staat. Een prachtige metafoor die Covey gebruikt. Op het einde van het boek zal een tweede prachtexemplaar volgen als Covey het heeft over het scherpen van de zaag, als metafoor voor je eigen ontwikkeling. Zijn voorbeelden en metaforen alleen geven aan dat Covey geweldig goed heeft nagedacht over zijn theorie. Het is allemaal erg doorleefd. Ik herinner het me ook zo van de opleiding die ik erover volgde. Authentiek en waarachtig. Dat zijn woorden die bij mij opkwamen bij het lezen van dit hoofdstuk.

Een van de beste manieren om te beginnen met het einde voor ogen is het schrijven van je persoonlijke missie. Daarin schrijf je wie je wil zijn en wat je wil doen. Het gaat over de waarden en principes die daarbij horen. Covey geeft verschillende voorbeelden die perfect duidelijk maken wat hij bedoelt. Het is heel inspirerend om er zelf mee aan de slag te gaan.

Maar, minder hoogdravend, kan je ook gewoon volstaan met het uitschrijven van je waarden en doelen.

Eigenschap 3: Belangrijke zaken eerst

Eigenschap 3 is het praktische resultaat van de eigenschappen 1 en 2. Covey gaat hier over naar de matrix van Eisenhower. Deze verdeelt alles in vier kwadranten op de schalen dringend en belangrijk. In kwadrant twee vind je de belangrijke niet dringende zaken. In een bijlage achter in het boek geeft Covey een uitgewerkt voorbeeld hiervan. Dit vind ik wat minder geslaagd. Dit hoofdstuk zelf voelt ook wat langdradig aan, maar je begrijpt toch wel waar de auteur heen wil.

In meer toegankelijke taal samengevat: zorg dat je effectief omgaat met je tijd.

Eigenschap 4: Denk win-win

In de menselijke interactie kun je zes vormen onderscheiden:

• Win-win
• Winnen-verliezen
• Verliezen-winnen
• Verliezen-verliezen
• Winnen
• Win-win of geen akkoord

Deze eigenschap gaat over het win-win denken. Hiervoor moet je een beroep doen op de unieke menselijke kwaliteiten zelfbewustzijn, voorstellingsvermogen, geweten en onafhankelijke wil. Je moet bereid zijn van elkaar te leren, elkaar te beïnvloeden en iets voor elkaar over te hebben. Daarom kun je je deze eigenschap alleen eigen maken op basis van de principes van interpersoonlijk leiderschap. Daar zijn visie, initiatief, zekerheid, sturing, wijsheid en kracht nodig.

Dat klinkt allemaal waar en waarachtig, maar hier wordt Covey op sommige momenten naar mijn smaak toch wat te melig. De kern, denk win-win, kan natuurlijk moeilijk tegengesproken worden, maar de voorbeelden en tegenvoorbeelden overtuigen niet echt.

Eigenschap 5: Eerst begrijpen… dan begrepen worden

Spreken of luisteren? Luisteren als echte kerneigenschap om de ander te begrijpen. Ook weer perfect logisch en waar. Moeilijk ook. Vele meeste mensen luisteren niet om te begrijpen, maar om een antwoord te kunnen geven. Ze zijn zelf aan het woord of bereiden zich daarop voor. De woorden van de andere passeren de filter van het eigen gelijk en worden zo snel onze eigen werkelijkheid. Niet doen, zegt Covey, probeer eerst echt te begrijpen wat de ander bedoelt. Straks is er tijd genoeg om jouw mening toe te voegen. Maar je zal geen forum bij de ander krijgen als je zelf niet eerst luisterde. Dit hoofdstuk had overigens voor het vorige kunnen komen. Want denken in win-win veronderstelt als eerste te luisteren en te begrijpen wat de ander wenst. Maar veronderstelt ook eerst dat de ander gezien heeft dat jij hem begrepen hebt.

Met empathisch luisteren bedoelt hij het luisteren met de intentie om de ander te begrijpen. Je zoekt naar mogelijkheden om de ander écht te begrijpen. Empathisch luisteren houdt in dat je je verplaatst in de ander. Je bekijkt de wereld zoals hij hem bekijkt. Je begrijpt wat hij voelt. Niet zomaar wat formeel empathisch na wauwelen! Neen, zegt Covey, want daarmee degradeer je de ander tot wat mechanica.

Ook hier weer een ijzersterke kernboodschap van Covey, maar iets te melig gebracht. Misschien kan ik niet zo met die super Amerikaanse stijl om. In Covey’s woorden spiegelt ook constant zijn zeer conservatieve geloofsovertuiging door. En ook dat help niet echt. Maar, zoals ik eerder zegde, ook de kernboodschap uit dit hoofdstuk, daar is absoluut niets op af te dingen!

Eigenschap 6: Synergie

In dit hoofdstuk raakt Covey me steeds wat kwijt. Ik las het boek in een vorig leven al twee keren, en telkens mis ik hier wat. Ik begrijp intuïtief wel wat Covey wil zeggen, maar hij slaagt er toch niet in hierin sterk te overtuigen. Synergie is een hogere vorm van samenwerking. Wat is het precies? Het heeft iets met het bos en de bomen te maken, met  de rare wiskunde dat één en één soms drie is. Het soort begrip dat ontstaat tussen mensen als ze weten wat de ander gaat zeggen eer deze gesproken heeft. Als het idee van de ene naadloos verder gaat op het idee van de andere. Het doet me wat denken aan de Gestalt theorieën van enkele decennia geleden.

Deze synergie kan pas ontstaan nadat je jezelf goed begrepen hebt en de ander bent gaan begrijpen. En dat zal wel kloppen, het voelt ook als juist aan, maar je mag daarvoor dit hoofdstuk wel enkele keren lezen.

Eigenschap 7: Houd de zaag scherp

Twee houthakkers gaan samen het bos in om bomen te zagen. De ene werkt de hele dag onverdroten door. De tweede pauzeert regelmatig en neemt ook ’s middags een langere pauze. Groot is de verwondering van de eerste boswachter als hij ’s avonds merkt dat zijn pauzerende collega meer bomen afzaagde dan hijzelf. “Hoe kan dat nu”  vraagt hij verbaasd, “jij nam toch zo vaak een pauze”? “Dat klopt”, zo zei de tweede houthakker. “Maar wat jij blijkbaar niet merkte is dat ik tijdens elke pauze mijn zaag aanscherpte”.

Zoals ik al schreef, wat een wondermooie metafoor voor het ontwikkelen van je eigen vaardigheden en eigen ontwikkeling. De zaag scherp houden heeft betrekking op het onderhoud en de verbetering van het beste instrument dat je hebt: jezelf. Want Covey gaat hier erg breed. Hij verheft zelfontwikkeling echt tot het niveau van jezelf als slimmere, maar zeker ook betere mens. Hij noemt ook expliciet de vier dimensies die er toe doen: lichamelijke vaardigheden, spirituele vaardigheden, geestelijke vaardigheden: en sociaal-emotionele vaardigheden. Zoals ik al zegde, heel breed in definitie. Voor de details hierover verwijs ik je graag naar het slothoofdstuk in Covey’s boek.

Samengevat:

De zeven eigenschappen van effectief leiderschap is een goed boek. Ik hou ervan authentieke zaken te lezen. En je voelt dat Covey het wel meent. Hij heeft het ook goed doordacht. Vele voorbeelden komen uit zijn eigen leven. Hij zegt dat niet altijd expliciet, maar het is wel duidelijk.

Iedereen die met anderen omgaat, het weze beroepshalve of persoonlijk kan de inzichten van Covey gebruiken en toepassen. Het is echt geen Nederduits dat Covey schrijft. Alles is erg toegankelijk. Sommige paragrafen (en hoofdstuk zes als geheel) kunnen een tweede of derde lezing verdragen, maar de kern van zijn boodschap uit elk hoofdstuk kan je onmogelijk missen.

Alles zelf toepassen is wat moeilijker vrees ik. Er is zeker wat oefening, inzet, geduld en, misschien ook wat maturiteit en levensrust voor nodig. Maar dat is niet zo erg. Het is in de geest van dit boek tenslotte wel duidelijk: leven is een werkwoord. Net zoals liefde dat is.

Ik vind het alleszins een geweldig boek en ik raad het aan iedereen aan. En ook aan de mensen in je omgeving. Jij en zij zullen er vrucht van hebben.

 

Verkrijgbaar in elke boekenwinkel in alle talen, formaten en op alle informatiedragers. Niet twijfelen!